Dünya tarix boyu çoxlu fəlakətlərlə üzləşib, lakin bu gün üzləşdiyimiz təhlükə bəşəriyyətin öz əlləri ilə yaradılmış iqlim dəyişikliyidir. Bu fəlakət təkcə yaşayış yerlərini məhv etmir, həm də canlı növlərinin nəslinin kəsilməsi təhlükəsi yaradır. İqlim dəyişikliyinin və canlı aləmin məhv olmasının dramatik sonu haqqında düşünmək bəşəriyyətin üzləşdiyi təcili və həyati reallıqdır.
Qütb buzlaqlarının əriməsi dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə və bir çox qütbdə yaşayan canlı növlərinin yaşayış yerlərinin yox olmasına səbəb olur. Qütb ayıları, suitilər, pinqvinlər və qütb canavarları kimi növlər bu dəyişikliklərdən ən çox təsirlənənlər arasındadır. Buzlaqların yoxa çıxması bu növlərin yox olmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, buzlaqların əriməsi dəniz səviyyəsinin qalxmasına və sahil bölgələrində yaşayan milyonlarla insanın evlərini və dolanışıq vasitələrini itirməsinə səbəb ola bilər.
Meşə yanğınları, quraqlıq və ekstremal hava hadisələri də iqlim dəyişikliyinin təsirləri sırasındadır. Bu vəziyyət meşələrdə yaşayan bir çox canlı növünün yaşayış yerlərinin itirilməsinə və nəslinin kəsilmək təhlükəsinə məruz qalmasına səbəb olur. Meşələrin məhv edilməsi ilə saysız-hesabsız bitki və heyvan növləri də yox olmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. Xüsusilə endemik növlər yaşayış yerlərinin itirilməsi və iqlim dəyişikliyinin təsirləri səbəbindən böyük təhlükə altındadır.
Dənizlərin turşulaşması və istiləşməsi də bir çox dəniz canlılarının həyatı üçün böyük təhlükə yaradır. Mərcanlar, dəniz tısbağaları, balinalar və delfinlər kimi dəniz canlıları iqlim dəyişikliyinin təsirləri səbəbindən yaşayış yerlərini itirirlər. Dənizlərdə turşulaşma bir çox dəniz canlılarının qabıqlarını əmələ gətirən kalsium karbonatın əriməsinə səbəb olur ki, bu da mərcan riflərinin məhvinə və dəniz həyatının tarazlığının pozulmasına səbəb olur.
Nəticədə, iqlim dəyişikliyi bütün dünyada canlıları təhdid edir və nəsli kəsilmək riskini artırır. Qütblərdən meşələrə, dənizlərdən səhralara qədər bir çox ekosistem iqlim dəyişikliyinin təsiri altındadır. Bəşəriyyət bu vəziyyətin təcili həllini tapmasa, bir çox canlı növü nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşəcək. Bununla belə, hələ də ümid etmək və hərəkətə keçmək mümkündür. İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və təbiətlə harmoniyada yaşamaq üçün bu gün hərəkətə keçmək gələcək nəsillərə daha yaşana bilən dünya buraxmaq şansını artıra bilər.
Lakin bu təcili çağırışa baxmayaraq, bəşəriyyət hələ də iqlim dəyişikliyinə qarşı kifayət qədər tədbir görmür. Siyasi güc mübarizələri, iqtisadi maraqlar və qısamüddətli düşüncə vərdişləri real həll yollarının qarşısını alır və bəşəriyyəti fəlakətə sürükləyir. Bəşəriyyət bu dağıdıcı yolla davam edərsə, dünyanın sonunun yaxınlaşması qaçınılmaz ola bilər.
Yer bəşəriyyət üçün son sığınacaq olmaqdan çıxa bilər və bir vaxtlar həyat mənbəyi olan bu planet əbədi olaraq səssiz və ölü bir məzarlığa çevrilə bilər. İqlim dəyişikliyi bəşəriyyətin son çağırışıdır və insanlar bu çağırışı eşitməsələr və hərəkətə keçməsələr, nəinki canlı varlıqlar, hətta insanlıq da sonda məhv olacaq.
İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üzrə beynəlxalq tədbir olan COP 29-un Azərbaycanda keçirilməsi bu istiqamətdə müxtəlif faydalar verə bilər:
1. Regional iştirakın artırılması: Azərbaycanın ev sahibliyi Yaxın Şərq və Qafqaz kimi regional oyunçuları iqlim dəyişikliyi ilə bağlı qlobal müzakirələrə cəlb etmək imkanı verə bilər. Beləliklə, regional məlumatlılıq artırıla və ümumi həll yolları tapıla bilər.
2. Texnologiya transferinin sürətləndirilməsi: COP 29 davamlı texnologiya transferini sürətləndirmək üçün platforma təmin edə bilər. Azərbaycan bərpa olunan enerji və dayanıqlı kənd təsərrüfatı kimi sahələrdə yeni texnologiyaların tətbiqi və paylaşılması yolu ilə bu prosesi dəstəkləyə bilər.
3. Yaşıl infrastruktur və turizmin təşviqi: Tədbir Azərbaycanın yaşıl infrastruktur layihələrini və davamlı turizm imkanlarını nümayiş etdirmək şansı verə bilər. Bu, ölkənin iqtisadi inkişafı və ətraf mühitin qorunmasını tarazlaşdırmaq səylərini vurğulaya bilər.
4. Regional əməkdaşlığın gücləndirilməsi: COP 29 regional əməkdaşlığı təşviq etmək üçün platforma ola bilər. Region ölkələri arasında iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ümumi maraqlar və məqsədlər müəyyən edilə bilər.
5. Qlobal reputasiyanın artırılması: Azərbaycanın bu il COP 29-a ev sahibliyi etməsi ölkənin qlobal səviyyədə nüfuzunu artıra bilər. Ölkə davamlılıq və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində öz öhdəliklərini və nailiyyətlərini dünya səhnəsində nümayiş etdirə bilər.
Bütün bu üstünlüklər Azərbaycana iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə fəal rol oynamaq və beynəlxalq ictimaiyyətə rəhbərlik etmək üçün unikal imkan yaradır.
Beləliklə Azərbaycan COP 29-a ev sahibliyi etməklə həm qlobal səviyyədə öz nüfuzunu artıra bilər, həm də “Yerin Son Zəngi”-ni çala bilər.
“Gələcək Naminə” İctimai Birliyinin idarə heyətinin sədri Tural İsaqov
